De troost van Tsjechov

In Naar Moskou! weerklinkt het onvervulde verlangen naar een ander leven

Mijn rug is kletsnat.
De rugzak is véél te zwaar.

Mijn Bushnell Legend verrekijker, de picknickdeken en drie stuks fruit? 
Had ik thuis moeten laten.

Ik verlang naar een ijskoud biertje. Op een terras. 

Klein universum
De coronacrisis houdt me gekluisterd aan huis. Op boodschappen doen, een wandeling en een fietstocht na, kan ik voorlopig niet weg. Net als iedereen. Dit kleine universum maakt gek genoeg ook ruimte vrij: voor nostalgie, voor meer aandacht voor dierbaren, voor herinneringen. Fijne en minder fijne. En voor herinneringen aan films, boeken en toneelstukken.

Ik denk aan het toneelstuk Drie zusters van Anton Tsjechov 
De zussen Olga, Masja en Irina weten als geen ander wat verlangen is. Ik lijk net zoals zij gevangen te zitten in mijn verlangen naar een ander leven.  

Naar Moskou! Naar Moskou! Naar Moskou! 
Hoe zat het ook alweer met de Drie zussen? Olga, Masja en Irina zijn dochters van een legerofficier. Hij verliet lang geleden met zijn gezin Moskou om bevelhebber te worden van een garnizoen in een duffe provinciestad. Moeder en vader overlijden. En nu zitten ze daar. In een vervallen landhuis op een verpauperd landgoed. 

Oh ja, de liefde
De zussen dromen. Ze verlangen en smachten. Naar hun gelukkige tijd in Moskou. Naar een stenen huis, naar theater en opera. Feesten in balzalen, luxe winkels. Oh ja, en ook naar liefde. 
Maar er komt niks van terecht. Ze blijven ronddolen in hun eigen wereldje. Worstelend met de liefde en de zin van het leven.

En de tijd tikt langzaam verder. 

Waarom ik juist nú aan Tsjechov denk
Drie zusters, Oom Wanja, en De Kersentuin. Stukken die duizenden keren zijn opgevoerd, ook vaak in het Parktheater. Vorig jaar oktober speelde Urban Myth een grappige, eigentijdse versie van Drie zusters. Ik herinner me ook andere Tsjechovs. Zoals De Meeuw van (destijds) Toneelgroep Amsterdam (2013) en Johan Simons’ spraakmakende versie van De Kersentuin in 2015. 

Betere tijden
De personages in Tsjechovs stukken worstelen met innerlijke conflicten. Met besluiteloosheid en onmacht. Ook de drie zussen. Ze praten over de tijd toen alles nog goed was. Toen hun moeder nog leefde. Ze verlangen naar vroeger en naar de toekomst. Naar betere tijden. 

Anderhalve meter
Ik zei het gisteren nog tegen mijn nicht aan de telefoon: ‘Nou, ik zie je hopelijk snel in betere tijden hè!’ Ik voel me, net als de zusters, opgesloten, met als verschil de anderhalve meter afstand. Door het vele thuiszitten groeit mijn verlangen om weg te gaan, onder de mensen te zijn. Na de crisis ga ik:

• met mijn koor, Donjo, verder repeteren aan ons jubileumprogramma
• revanche nemen op mijn vriendin die de laatste keer in februari wéér een potje Scrabble won
• met de trein naar zee en verse mosselen eten bij Het Badpaviljoen

Maakt zoveel verlangen niet ongelukkig?
Met verlangen zelf is niets mis. We verlangen naar vrijheid. Het maakt ons even los van de dagelijkse beslommeringen. Je overgeven aan verlangen is als vier paracetamols tegelijk slikken. De pijn zakt voor even weg. 
Wat ongelukkig maakt is het krampachtig vasthouden eraan. Dan wordt de kloof tussen verlangen en bevrediging steeds groter. Net zoals bij de drie zussen.  

De Zusters hadden toch de trein naar Moskou kunnen pakken? 
Ja, maar dat konden ze niet. Ze hadden de kracht en ook de mogelijkheden niet om hun situatie te veranderen. Maar ze hielden hoop. En ze bleven geloven dat alles anders zou worden. 
Het hield hen op de been. 

Hier en nu
Maar, intussen vergaten Olga, Masja en Irina wél om in het hier en nu te leven. En dat is nou wat ik, slalommend tussen mijn verlangens door, probeer te doen. In het nu zijn geen zorgen over verleden of toekomst. Het stikt er van de mooie dingen. De zoet-kruidige geur van ontluikend groen in het Leenderbos. Zonnebadende varkentjes in de Genneperhoeve. Twee stokoude mopshondjes, rennend in het Stadswandelpark. Mijn buurjongen die zijn kleine zusje knuffelt.

Tsjechov stierf in 1904 aan tbc, nog maar 45 jaar oud. 
Als hij nog geleefd had, had ik deze kalme, ironische en geestige schrijver graag willen ontmoeten. Met hem filosoferen over het leven van toen en nu. In zijn tijd streed hij - met succes - tegen cholera. Hoe zou hij als arts over het coronavirus hebben gedacht? 

Troost
Net als de zusters probeer ik er het beste van te maken. Ik verlang én vertoef in het hier en nu. Het geeft troost om aan Olga, Masja en Irina te denken. Zij hadden het veel moeilijker dan ik. 

De zussen kónden niet weg, met de trein naar Moskou. Na de coronacrisis kan ik wél de trein nemen. Naar de zee. Mosselen eten. Maar eerst, een ijskoud pilsje op een terras.



Heb jij door het vele thuiszitten ook een herinnering aan een bepaalde voorstelling die je hebt gezien?
Mail naar loes@parktheater.nl

Bronnen:
Waarom we verlangen
9 redenen om van Tsjechov te houden
Typisch Tsjechov
(foto boven: Drie Zusters van Urban Myth, oktober 2019)


Alle blogs van Loes